Technik Informatyk - forum słuchaczy

Windows XP 32-bit  wykład 1
UWAGA
W tej wersji nie ma tzw. zrzutów ekranowych które są pokazywane na wykładzie.
System operacyjny Windows XP jest z jednej strony łatwy do zainstalowania i użytkowania -stąd wielu zwolenników, z drugiej strony jest dość trudny do zarządzania. Jest to podyktowane dążeniem do tego, aby przeciętny użytkownik nie mógł zbyt łatwo doprowadzić do załamania systemu. W rezultacie część funkcji związanych z zarządzaniem systemem została ukryta i niewtajemniczony użytkownik może w ogóle nie zdawać sobie sprawy z ich istnienia. Jest to jedną z przyczyn, że Windows XP ma też niemało przeciwników.
Dążąc do ułatwienia czynności związanych z obsługą systemu wiele opcji związanych ze sterowaniem funkcjami Windows XP zostało ukryte. Jednocześnie został przyjęty szereg wartości domyślnych, które nie muszą, a nawet nie mogą być zadowalające dla wszystkich użytkowników.
Literatura
Bott E., Siechert C, Microsoft Windows XP dla ekspertów, READ ME, 2002. Krzymowski B., Windows XP od środka, Help, 2004. Ogletree T.,W., Windows XP PL księga eksperta, Helion 2002.
1. Informacje o systemie
Do sprawnego zarządzania systemem konieczne są informacje o aktualnym jego stanie. Informacje te można odczytać za pomocą wyspecjalizowanych programów narzędziowych. System operacyjny Windows XP jest dość bogato wyposażony w narzędzia tego typu. W większości przypadków uzyskane za ich pomocą informacje są wystarczające do podejmowania trafnych decyzji dotyczących zarządzania systemem. Informacje o systemie zawarte są w:
•    Centrum pomocy i obsługi technicznej
•    Aplikacja - Informacja o systemie
•    Właściwości systemu
Centrum pomocy i obsługi technicznej
Wydanie polecenia Start > Pomoc i obsługa techniczna powoduje wyświetlenie okna które jest
najczęściej przywoływane w celu uzyskania dostępu do informacji związanych z obsługą
systemu.
Łącze Użyj Narzędzi, aby wyświetlić informacje o komputerze i przeanalizować problemy,
znajdujące się w grupie Wybierz zadanie, wyświetla informacje o moim komputerze.
Aplikacja informacji o systemie
•    W centrum pomocy - Użyj Narzędzi, aby wyświetlić informacje o komputerze > Mój
komputer, Informacje > Wyświetl zaawansowane inf..> Wyświetl szczegółowe informacje
o systemie (Msinfo32.exe)
•    Start > Programy > Akcesoria > Narzędzia systemowe > informacje o systemie.

Dostęp do aplikacji diagnostycznych
Z okna Informacje o systemie można uzyskać dostęp do kilku narzędzi diagnostycznych (Menu:
polecenie Narzędzia > ...):
•    Diagnostyka sieci - następuje przejście do Centrum pomocy, w którego oknie dostępne są
dwie opcje: Skanuj system i Ustaw opcje skanowania. Zazwyczaj należy zaczynać od tej
drugiej - po jej wybraniu zostaje wyświetlony zbiór pól wyboru umożliwiających określenie
zakresu skanowania sieci.
•    Przywracanie systemu - wyświetla okno aplikacji sterującej zadaniami związanymi z
przywracaniem systemu (wybór punktu w celu przywrócenia systemu do stanu poprzedniego
lub utworzenie nowego punktu przywracania).
•    Narzędzie weryfikacji podpisu pliku - uruchamia aplikację sprawdzającą podpisy plików
systemowych. Przy ustawieniach domyślnych wynikiem działania aplikacji jest lista plików
niepodpisanych cyfrowo znajdujących w głównym folderze systemu oraz jego podfolderach.
•    Narzędzia diagnostyczne DirectX - rozbudowana aplikacja udostępniająca informacje o
składnikach multimedialnych systemu dostarczanych przez Microsoft w postaci programu
DirectX.
•    Dr Watson - aplikacja rejestrująca błędy aplikacji i zapisująca je w pliku dyskowym.
Zarejestrowanym błędom towarzyszy szczegółowy opis stanu systemu, który może być
wykorzystany przez specjalistów do określenia przyczyn powstawania błędów.
2. Metody zarządzania
Zarządzanie systemem operacyjnym może odbywać się za pośrednictwem aplikacji pracujących w trybie graficznym lub poprzez wydawanie poleceń w trybie tekstowym.
2.1. Panel sterowania
Zarządzanie systemem polega przede wszystkim na:
•    Określeniu sposobu uruchamiania komputera.
•    Zmianie wyposażenia systemu poprzez instalowanie nowych urządzeń lub
programów i usuwaniu już zainstalowanych.
•    Zmianie uprawnień użytkowników.
•    Przyznawanie prawa dostępu do komputera lub odbieranie tego prawa.
W kontekście zdefiniowanych w ten sposób funkcji zarządzania największe znaczenie mają
następujące programy udostępniane za pośrednictwem Panelu sterowania:
•    Dodaj lub usuń programy.
•    Dodaj sprzęt.
•    Konta użytkowników.
•    Narzędzia administracyjne.
•    Opcje zasilania.
•    System.
2.2 Narzędzia systemowe
Polecenie Start > Wszystkie programy > Akcesoria > Narzędzia systemowe > ...
prowadzi do grupy ważnych programów służących do wykonywania podstawowych zabiegów

związanych z utrzymaniem systemu w sprawności, tj.:
•    Defragmentacji dysków.
•    Sporządzania kopii zapasowych.
•    Oczyszczania dysków z niepotrzebnych elementów.
•    Planowania zadań do wykonywania automatycznego.
•    Przywracania systemu po awarii.
Defragmentacja dysków jest zabiegiem, który należy wykonywać systematycznie w celu zachowania sprawności systemu przede wszystkim pod względem szybkości uruchamiania programów i otwierania plików. Fragmentacja dysków jest zjawiskiem nieuniknionym - nie można jej zapobiec, ale można i należy usuwać jej skutki.
Fundamentalne znaczenie dla zachowania ciągłości pracy systemu jest systematyczne wykonywanie kopii zapasowych.
Oczyszczanie dysków z niepotrzebnych już elementów (pozostałości po nieużywanych już programach) ma znaczenie głównie z punktu widzenia efektywnego wykorzystywania pojemności dysków. Dla szybkości działania systemu duże znaczenie ma oczyszczenie rejestru z niepotrzebnych zapisów, ale program Oczyszczanie dysku nie realizuje tego zadania.
Przywracanie systemu jest funkcją ratunkową, która pozwala na odtworzenie poprzedniego stanu systemu w sytuacji, gdy wskutek awarii niemożliwe jest normalne jego użytkowanie. Jeżeli w systemie wiele się dzieje w sensie instalowania nowych programów, to stan systemu warto zapisywać dosyć często. Wymaga to jednak dość dużych rezerw pojemności dysków.
3. System plików
Wydajność i funkcjonalność Windows XP w dużym stopniu zależy od wybranego systemu plików. System plików należy w zasadzie wybierać podczas instalowania systemu operacyjnego. Może zachodzć potrzeba zmiany aktualnie używanego systemu plików. Operacja ewentualnej zmiany systemu plików jest skomplikowana głównie dlatego, że nikt nie może zagwarantować, że nie spowoduje ona częściowej lub całkowitej utraty danych. Taką operację bezwzględnie należy zacząć od wykonania kopii zapasowej danych zapisanych na komputerze.
Dyski i partycje
Windows XP jest systemem, który potrafi obsługiwać dyski twarde o wielkich pojemnościach z tego względu podczas instalacji systemu, jak i zmiany systemu plików powstaje pytanie, czy dysk należy dzielić na mniejsze części. A jeżeli tak, to jak duże powinny one być.
Przypomnijmy kilka pojęć o podstawowym znaczeniu:
Twardy dysk (lub po prostu dysk) - urządzenie fizycznie zainstalowane w komputerze lub do niego przyłączone, np. poprzez port USB. Numeracja dysków przyłączonych do komputera rozpoczyna się od zera. Jeżeli komputer jest wyposażony w jeden tylko dysk, to jest on oznaczony jako Dysk 0. Następne dyski będą one oznaczane kolejno jako Dysk 1,Dysk 2 itd. Partycja - część dysku, którą system traktuje tak, jakby był to oddzielny dysk.

Partycja podstawowa - jest to partycja, na której są zapisywane dane konieczne do
uruchomienia systemu Windows, a także innych systemów operacyjnych, o ile zostały
zainstalowane na komputerze. Partycji podstawowej nie można dzielić na mniejsze części.
Partycja rozszerzona - w przeciwieństwie do partycji podstawowej może być dzielona na części
nazywane dyskami logicznymi.
Dysk logiczny - partycja lub jej część widziana przez system w operacjach plikowych jako dysk
oznaczony literą i podlegający formatowaniu jak odrębne urządzenie dyskowe.
Dysk podstawowy - jest to dysk, na którym została utworzona partycja podstawowa i partycje
rozszerzone. Na dysku podstawowym można utworzyć trzy partycje podstawowe i jedną partycje
rozszerzoną (lub cztery partycje podstawowe).
Dysk dynamiczny - umożliwia obsługę woluminów obejmujących wiele dysków.
Opisane wyżej nazewnictwo odnosi się do fizycznego i logicznego podziału dysku (dysków) komputera. Poza tym istotne znaczenie mają jeszcze trzy określenia, które odnoszą się do funkcji partycji wynikających z zainstalowanych w ich obrębie komponentów systemu: Partycja aktywna - jest to partycja, na której zostały zapisane pliki konieczne do startu systemu. Partycja aktywna znajduje na pierwszym dysku komputera ( Dysku 0) i nie można przenieść jej gdzie indziej. Jeżeli na komputerze jest zainstalowany jeden system operacyjny, to partycja aktywna jest wyznaczana samoczynnie. W przypadku dwóch systemów konieczne jest po uruchomieniu komputera wyznaczenie partycji aktywnej, gdyż od tego zależy, który system zostanie uruchomiony. Zadanie to spełniają dodatkowe, niewielkie programy nazywane menedżerami rozruchu (boot manager).
Partycja systemowa (rozruchowa) - zawiera pliki używane podczas startu system. Z reguły jest to pierwsza partycja podstawowa na Dysku 0 oznaczona jako dysk C. Windows XP dopuszcza instalowanie partycji systemowej na dysku logicznym.
Systemy plików
System operacyjny Windows XP teoretycznie może być instalowany na dyskach z systemem plików FAT16, FAT32 lub NTFS. Praktycznie należy obecnie brać pod uwagę tylko dwa ostatnie systemy. System plików nie musi być jednorodny w całym systemie - niektóre dyski mogą mieć system NTFS, inne FAT32.
System Windows XP zainstalowany z systemem plików FAT32 umożliwia tworzenie partycji o
wielkości do 32 GB. Przy ustawieniach domyślnych NTFS może tworzyć i obsługiwać partycje o
wielkości do 16 TB, tj. 16384 GB. Wielkość tę można jeszcze zwiększyć poprzez odpowiedni
dobór wielkości klastrów.
NTFS pozwala ograniczać dostęp do folderów i plików poprzez nadawanie uprawnień dostępu, w
systemie FAT32 brak takiej możliwości.
System NTFS tworzy pliki specjalnego przeznaczenia i zapisuje w nich operacje wykonywane na
dyskach. W przypadku załamania systemu, informacje zapisane w tych plikach pozwalają
automatycznie naprawić ewentualne błędy w plikach systemowych podczas ponownego
uruchomiania systemu.
Pojemność dysków z systemem NTFS może być efektywniej wykorzystana, gdyż ich zawartość
może być kompresowana.

UWAGA
Jeżeli na komputerze zamierzamy zainstalować różne wersje systemu Windows, to musimy pamiętać, że Windows 9x oraz Me nie mogą być instalowane na partycjach z systemem NTFS a także nie potrafią czytać plików zapisanych na takich partycjach.
Konwersja
Jeżeli pracujemy na komputerze z dyskami sformatowanymi w systemie plików FAT32, to możemy przejść na NTFS korzystając z funkcji konwersji, która w zasadzie może być przeprowadzona bez utraty danych. Konwersji systemu plików można dokonać podczas instalacji systemu Windows XP lub już po jego zainstalowaniu. Można tego dokonać poleceniem convert wydanym z wiersza polecenia. Składnia polecenia jest następująca:
convert x: /fs:ntfs gdzie x oznacza jest literą dysku, na którym zmieniamy system plików.
Konwersja nie może być wykonana na dysku systemowym lub dysku bieżącym. Jeżeli zostanie wydane polecenie konwersji odnoszące się do takich dysków, to program konwersji proponuje najpierw deinstalację dysku, a jeśli uzyska odpowiedź negatywną proponuje wykonanie konwersji przy najbliższym uruchomieniu systemu.
Dyski dynamiczne
Dyski dynamiczne są to struktury przeznaczone do magazynowania danych, które zostały wprowadzone wraz z system Windows 2000, są obsługiwane przez Windows XP, ale nie są dostępne z poziomu starszych wersji systemu Windows. Dysk dynamiczny może obejmować woluminy (dyski logiczne) znajdujące się na różnych dyskach fizycznych, co daje duże możliwości. Jeżeli na przykład na pewnej partycji brakuje nam miejsca, a zależy nam na jej rozszerzeniu, to zamiast wykonywać cokolwiek ryzykowne manipulacje polegające na zmianie rozmiarów istniejących partycji możemy dokupić nowy dysk i zbyt ciasną już partycję połączyć z całym lub częścią nowego dysku tworząc dysk dynamiczny. Operacja ta nie pociąga za sobą konieczności zmiany litery oznaczającej dotychczasową partycję i dzięki temu unikamy potrzeby powtórnej instalacji oprogramowania, co często jest efektem „przenosin" na nowy, większy dysk.
Z punktu widzenia struktury zapisu dysk dynamiczny różni się tym od dysku podstawowego, że
nie ma nim tzw. sektora rozruchowego (MBR - Master Boot Record) zawieraj ącego informacj e o
podziale dysku na partycję. Struktura dysku dynamicznego jest zapisywana w postaci rekordów
umieszczonych w ostatnim megabajcie. Dyski dynamiczne charakteryzują się następującymi
właściwościami:
Nie ma ograniczeń odnośnie liczby dysków logicznych, które można utworzyć na dysku
dynamicznym. Pod tym względem jest on podobny do partycji rozszerzonej na dysku
podstawowym.
Dysk logiczny utworzony na dysku dynamicznym może być wykorzystywany w charakterze
partycji systemowej.
Na dyskach dynamicznych można tworzyć tzw. woluminy łączone, które mogą obejmować części (dyski logiczne) różnych dysków fizycznych. Wolumin tego typu jest widziany przez system jak pojedynczy dysk logiczny, co w wielu przypadkach jest bardzo wygodne i wybitnie zwiększa efektywność wykorzystania dysków.

Zalety dysków dynamicznych objawiają się w pełni w systemach plików zbudowanych na kilku dyskach fizycznych. W komputerze z jednym dyskiem tworzenie dysków dynamicznych nie daje istotnych korzyści.
Tworzenie dysku dynamicznego
W oknie Zarządzanie dyskami, po wskazaniu dysku z menu podręcznego wybieramy
Konwertuj na dysk dynamiczny.
Kompresowanie plików
Pojemność największego nawet dysku jest skończona. Można w sposób sztuczny zwiększyć pojemność dysku przez wprowadzenie kompresji danych. W przypadku dysków z systemem plików NTFS można skorzystać z systemu kompresji wbudowanego w ten system plików. Zawartość dysków z systemem plików FAT może być kompresowana za pomocą różnych programów, ale system Windows XP wspomaga kompresję plików w oparciu o algorytm ZIP (wykorzystywany w popularnym programie WinZip). Na dyskach z systemem plików NTFS można używać każdego z tych sposobów.
Kompresować można wybrane zbiory plików i folderów lub nawet całe dyski. Wykonanie kompresji nie wpływa w żaden sposób na strukturę systemu plików. W oknie Eksploratora Windows wyglądają identycznie jak przed kompresją. Wszelkie operacje wykonywane z poziomu aplikacji systemowych, jak i innych programów zainstalowanych przebiegają tak, jak przed kompresją. Jedyną różnicą jest to, że zmniejsza się zajęty obszar dysku a „zwiększa” pojemność dysku. W zależności od rodzajów plików uzyskuje się współczynnik kompresji w granicach 20 do 40%.
Kompresję można wykonywać podczas normalnego działania systemu z tym, że pliki, które w danym momencie są użytkowane nie są kompresowane. Z tego powodu nie można uzyskać na przykład pełnej kompresji plików systemowych, gdyż zawsze pewna ich część jest użytkowana. Jeżeli plik skompresowany na poziomie systemu NTFS zostanie przeniesiony na dysk z systemem plików FAT32, to automatycznie nastąpi jego dekompresja. Pliki pozostające na dysku NTFS, które zostały skompresowane, są w momencie ich otwierania dekompresowane i ponownie kompresowane podczas zapisywania na dysku. Oznacza to, że jeśli dysk jest skompresowany w całości, a jego zajętość zbliża się do stu procent, to nie można jednocześnie otworzyć wszystkich plików – ograniczone miejsce na dekompresję.
UWAGA
Nie jest możliwe jednoczesne użycie wbudowanych w system NTFS funkcji kompresowania i szyfrowania - plik można skompresować albo zaszyfrować.
Procedura kompresji i dekompresji NTFS jest bardzo prosta - wykonuje się ją z poziomu właściwości pliku, folderu lub dysku. W celu jej przeprowadzenia wykonujemy następujące czynności:
1.    Wskazujemy plik, folder lub dysk. W przypadku plików lub folderów operacja może być wykonana w odniesieniu do zaznaczonej grupy obiektów.
2.    Wybieramy z menu podręcznego polecenie Właściwości.
3.    Klikamy w przycisk Zaawansowane znajdujący się na karcie Ogólne. Zaznaczamy pole wyboru Kompresuj zawartość, aby zaoszczędzić miejsce na dysku.

4. Wydajność systemu
Nominalna wydajność systemu komputerowego zależy od jego parametrów technicznych. Szczególny wpływ na wydajność ma typ procesora i wielkość dostępnej pamięci. Wydajność systemu określa się zwykle przez pomiar prędkości wykonywania pewnych operacji. W warunkach normalnej pracy przy ustalonych parametrach technicznych komputera wydajność systemu w zasadzie nie powinna się zmieniać. Jest tak rzeczywiście, ale tylko do pewnych granic, które są wyznaczone przez parametry procesora i wielkość dostępnej pamięci, przede wszystkim operacyjnej.
Najczęstszą przyczyną nienormalnego zachowania systemu jest pochłanianie przez jeden z
uruchomionych programów większości zasobów pamięci operacyjnej. Problem polega na tym, że
często nie widać, który program jest szczególnie „pamięciożerny", a czasami nawet użytkownik
nie widzi tego programu, gdyż działa on „w tle" nie wyświetlając żadnego śladu swojej
obecności.
System Windows XP jest wyposażony w narzędzia ułatwiające odnalezienie przyczyn
nienormalnego zachowania systemu.
Menedżer zadań Windows
Menedżer zadań Windows jest to aplikacja ułatwiająca znalezienie przyczyny spadku wydajności systemu. Program ten można uruchomić kilkoma sposobami. Najprostszy i najbardziej „podręczny", to naciśnięcie kombinacji Ctrl+Alt+Delete lub z okna Zabezpieczenia systemu Windows, w którym należy kliknąć w przycisk Menedżer zadań.
Niezależnie od przyjętego sposobu logowania okno Menedżera zadań można przywołać na ekran naciśnięciem kombinacji Ctrl+Shift+Esc.
Pamięć wirtualna Stronicowanie pamięci
W przypadku uruchomienia kilku programów jednocześnie może zabraknąć pamięci operacyjnej do przechowywania danych niezbędnych do ich pracy. W wielu systemach operacyjnych i także w Windows XP problem ten rozwiązano przez czasowe zapisywanie na dysku twardym części danych koniecznych do działania uruchomionych programów. Dane zapisywane są blokami o stałej wielkości. Bloki te zostały nazwane stronami a proces zapisywania ich na dysku -stronicowaniem pamięci.
W normalnych warunkach w procesie stronicowania przenoszone są na dysk dane rzadko wykorzystywane i dlatego proces ten jest dla użytkownika niemal niezauważalny. Jeżeli jednak pamięci zaczyna brakować system stara się ją uwolnić przenosząc na dysk coraz więcej danych. Problem pojawia się wówczas, gdy dane te trzeba odczytać. Gdy dane znajdowały się w pamięci operacyjnej można je było odczytać bardzo szybko. Odczyt danych z dysku jest o wiele wolniejszy. Jeżeli w takiej sytuacji użytkownik chce przejść do pracy z innym uruchomionym programem, to może się okazać, że niemal wszystkie dane związane z tym programem zostały zapisane na dysku. W rezultacie następuje znaczne spowolnienie działania programu. Pamięć wirtualna jest sumą pamięci fizycznej i pliku stronicowania (zwanego też plikiem wymiany), przy czym wielkość tego ostatniego może być ustalona przez użytkownika komputera.
Na ogół nie zdajemy sobie sprawy z tego, który program najbardziej absorbuje pamięć i wówczas należy sięgnąć po Menedżera zadań. Pierwszą informacją, jaką uzyskujemy natychmiast po

uruchomieniu programu, jest aktualne wykorzystanie pamięci podawane na pasku stanu zawsze, bez względu na to, która karta zostanie odsłonięta.
Informacja ta jest podawana w sekcji Pamięć zadeklarowana w postaci ułamka. W liczniku ułamka jest podana całkowita aktualna zajętość pamięci - całkowita, gdyż obejmuje pamięć fizyczną (RAM) i wirtualną, czyli stronicowaną, w danej chwili zapisaną na dysku. Mianownik ułamka przedstawia całkowitą dostępną pamięć - fizyczną i wirtualną. W miarę jak wartość tego ułamka zbliża się do jedności, bliższy staje się moment, gdy zupełnie zabraknie pamięci.
Bardziej dokładne informacje uzyskamy analizując dane liczbowe podane na karcie Wydajność. Przykład
Parametry pliku stronicowania
Domyślnie system Windows XP lokalizuje plik stronicowania w głównym folderze dysku systemowego. Plik ten nosi nazwę Pagefile.sys i ma atrybut pliku ukrytego. Domyślna wielkość pliku stronicowania jest ustalana w oparciu o ilość pamięci RAM. Wartość minimalna zostaje ustalona jako 150% wielkości pamięci RAM, a wartość maksymalna zostaje obliczona jako potrojona wartość minimalna. Zarówno wielkość jak i położenie pliku stronicowanie mogą być zmienione przez użytkownika.
Obciążenie procesora
Wprawdzie wiele problemów związanych z wydajnością komputera można rozwiązać poprzez zwiększenie pamięci RAM, ale oczywiście nie bez znaczenia jest „moc” procesora i jego obciążenie.
Zarządzenie programami i procesami
Najogólniejsze formy zarządzania programami, to ich instalowanie i usuwanie z systemu. Dzięki narzędziom konfiguracyjnym Windows XP użytkownik systemu może wpływać na zachowanie programów już zainstalowanych, a nawet tych, które zostały uruchomione. Programom można nadawać pewne przywileje w korzystaniu z zasobów systemu, a przede wszystkim z mocy obliczeniowej procesora. Użytkownik może też awaryjnie zakończyć pracę programu w sytuacji, gdy przestaje on reagować na polecenia wydawane z poziomu własnego interfejsu.
Priorytety
W oknie Menedżera zadań na karcie Procesy łatwo zauważyć, że bezpośrednio po uruchomieniu systemu zawsze działa co najmniej kilkanaście programów (procesów). Windows XP jest systemem wielozadaniowym, co oznacza, że jego użytkownik może równocześnie posługiwać się więcej niż jednym uruchomionym przez siebie programem. Gdy komputer ma jeden tylko procesor, to oznacza, że musi on kolejno obsłużyć każdy z działających programów. Z tego powodu uruchomionym programom przydziela się „szczeliny czasowe", w których uzyskują one dostęp do procesora. Szczeliny te nie mogą mieć jednak jednakowej szerokości, gdyż programy różnią się stopniem komplikacji wykonywanych zadań.
Czas dostępu do procesora jest regulowany za pośrednictwem priorytetów przyznawanych poszczególnym programom. Wysokość priorytetu może być zapisana w kodzie programu, ale można ją zmienić na poziomie systemu operacyjnego.

Priorytet programu użytkownik może odczytać a także go zmienić. Należy w tym celu uruchomić Menedżera zadań Windows, w jego oknie odsłonić kartę Procesy, kliknąć prawym przyciskiem myszki i z menu podręcznego wybrać polecenie Ustaw priorytet > ...
Programy samostartujące
Utrzymanie wydajności na odpowiednim poziomie wydajności jest kłopotliwe gdyż system Windows XP pozwala na uruchomianie wielu programów wraz z uruchomieniem samego systemu. W rezultacie komputer uruchamia się zbyt wolno, a kiedy już to nastąpi szybkość działania programów pozostawia wiele do życzenia. Wprawdzie automatyczne uruchamianie niektórych programów (na przykład antywirusowych) jest bardzo dobrym rozwiązaniem, ale w większości przypadków lepiej jest nie korzystać z tej funkcji i w miarę potrzeby uruchamiać programy ręcznie.
System Windows pozwala uruchamiać (także automatycznie) programy działające w tle, które są dla użytkownika niewidoczne. Wszystko jest w porządku, gdy wykonują one operacje potrzebne użytkownikowi. Jeżeli jednak są one uruchamiane „na zapas" i z ich funkcji użytkownik nie korzysta lub korzysta sporadycznie, to lepszym rozwiązaniem jest uruchamianie ich dopiero wtedy, gdy rzeczywiście są potrzebne.
Najbardziej znanym sposobem uruchomienia programu wraz ze startem systemu Windows jest umieszczenie skrótu do pliku wykonywalnego tego programu w grupie programów Start > Wszystkie programy > Autostart. Jeżeli skrót zostanie umieszczony w folderze dotyczącym wszystkich użytkowników (All Users\Menu Start\ Programy\Autostart), to program będzie uruchamiany niezależnie od tego, który użytkownik uruchomił komputer. Jeżeli skrót ten będzie umieszczony w folderze danego użytkownika to wówczas program będzie uruchamiany jedynie wtedy, gdy do systemu będzie się logował dany użytkownik.
Programy instalacyjne mogą jednak wymuszać automatyczne uruchamianie programów przez
dokonywanie wpisów w Rejestrze systemu. Przejrzenie wszystkich miejsc, w których może
znaleźć się polecenie uruchomienia programu wraz ze startem systemu byłoby czasochłonnym
zadaniem, gdyby nie to, że system Windows XP jest wyposażony w program Msconfig.exe. Aby
posłużyć się tym narzędziem należy wydać polecenie Start > Uruchom, w jego oknie wpisać
msconfig i nacisnąć Enter.
Okno programu zawiera kilka kart, w kontekście omawianego tematu interesująca jest karta
Uruchamianie.
Na karcie usunięcie zaznaczenia przy nazwie programu powoduje, że automatyczne
uruchamianie zostanie dla tego programu wyłączone. Ponadto mamy do dyspozycji przyciski
Wyłącz wszystkie i Włącz wszystkie.
5. Obsługa i konserwacja systemu
W calu zapewnienia bezproblemowego działania systemu komputerowego użytkownik powinien okresowo wykonywać przegląd i sprawdzenie działania systemu. Obsługa systemu polega przede wszystkim na dbałości o zainstalowane oprogramowanie i zapisane na dyskach dane.

5.1.    Sprawdzanie dysków twardych
Informacje zapisane w pamięciach masowych mogą być obarczone błędami. Jeżeli w systemie pojawiają się niespotykane przedtem trudności, to najczęściej jest to przejawem:
•    Zakażenia systemu wirusem.
•    Uszkodzenia dysku lub jego sterownika.
•    Błędów w systemie plików.
System Windows XP nie jest wyposażony we własny program antywirusowy. Oznacza to, że z problemem wirusów użytkownik komputera z tym systemem musi radzić sobie we własnym zakresie.
Program sprawdzający dyski pod względem poprawności zapisu danych i prawidłowości systemu plików nie jest osiągalny poprzez menu systemowe. Aby posłużyć się tym programem należy:
-    w oknie Mój komputer lub Eksplorator Windows kliknąć prawym przyciskiem ikonę dysku, który zamierzamy sprawdzić.
-    z menu podręcznego wybrać polecenie Właściwości a następnie odsłonić kartę Narzędzia (rys)
W oknie dialogowym Sprawdź dysk... zaznaczyć pola wyboru określające sposób postępowania
z ewentualnymi błędami:
•Automatycznie napraw błędy systemu plików - zaznaczenie tego pola powoduje, że system
Windows samoczynnie naprawia błędy wykryte w systemie plików. W przeciwnym razie
użytkownik zostanie jedynie poinformowany o znalezionych na dysku błędach.
•Skanuj dysk i próbuj odzyskać uszkodzone sektory. W rezultacie zaznaczenia tego pola
system naprawia błędy systemu plików oraz odzyskuje utracone sektory próbując odczytać
zawarte w nich informacje. Zawartość sektorów jest zapisywana w plikach dyskowych. W wielu
przypadkach są to fragmenty dokumentów, które udało się odczytać.
Sprawdzanie dysków można przeprowadzić z poziomu Wiersza polecenia wydając polecenie chkdsk d: gdzie d: jest oznaczeniem sprawdzanego dysku.
5.2.    Defragmentacja dysków
Najważniejsze parametry charakteryzujące dysk twardy, to prędkość zapisywania i odczytywania danych. Wartość tych parametrów zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to: parametry fizyczne dysku (prędkość obrotowa, liczba talerzy itp.), właściwości systemu plików, stan eksploatacyjny dysku. Na parametry fizyczne posiadanego dysku użytkownik komputera nie ma oczywiście wpływu.
Możliwy jest natomiast wpływ na właściwości systemu plików oraz na stan eksploatacyjny dysku. Wynika to stąd, że pliki nie są zapisywane na dysku w postaci jednej porcji danych. Aby lepiej wykorzystać pojemność dysku dzieli się jego obszar (podczas formatowania) na równe części nazywane sektorami — każdy o pojemności 512 bajtów. System plików łączy sektory w większe bloki zwane klastrami. Wielkość klastra zależy od wielkości dysku i systemu plików - mogą to być 4 KB, jak i 32 KB. Klaster jest to najmniejszy obszar, jaki może być zapisany na dysku. Jeżeli mamy do zapisania plik o wielkości 3 KB, to w zależności od wielkości klastra zajmie on na dysku 4, 8, 16 lub 32 KB.

Pliki o rozmiarze większym od wielkości klastra są dzielone na części — im mniejszy klaster, tym więcej jest takich części. Początkowo do zapisywania plików są wyznaczane kolejne klastry. Po pewnym czasie, wskutek kasowania jednych i zapisywania innych plików, staje się to niemożliwe, gdyż na dysku zaczyna brakować obszarów ciągłych o wielkości wystarczającej do zapisania plików. W takich sytuacjach części jednego pliku są zapisywane w wolnych, nie sąsiadujących ze sobą klastrach. System plików jest tak pomyślany, że w klastrze zawierającym część pliku znajduje się numer klastra zawierającego dalszy ciąg tego pliku. Ten prosty sposób pozwala poprawnie odczytywać pliki bez względu na to, czy ich części znajdują się w kolejnych, czy też w niekolejnych klastrach.
Opisany efekt jest nazywany fragmentacją dysku. Nadmierna fragmentacja jest niekorzystna,
gdyż znacznie wydłuża czas zapisywania i odczytywania plików, czego konsekwencją jest
zwiększenie czasu potrzebnego do uruchamiania programów. W rezultacie następuje generalny
spadek wydajności systemu komputerowego. Oznacza to, że należy dążyć do zmniejszenia
fragmentacji.
Defragmentacja dysku (rys.) może być przeprowadzona pod warunkiem, że na dysku jest wolne
miejsce. Przyjmuje się, że aby przebiegała sprawnie potrzeba ok. 15% wolnej przestrzeni dysku.
5.3. Program Kopia zapasowa
Podczas normalnej pracy dane przetwarzane za pomocą komputera są przechowywane na twardym dysku komputera. Twardy dysk jest urządzeniem elektromechanicznym o wielkiej precyzji wykonania. To sprawia, że jest urządzeniem delikatnym i jednocześnie najbardziej narażonym na awarie elementem komputera. Jeżeli operujemy ważnymi danymi to musimy się liczyć z ewentualnością popełnienia błędów w czasie pracy z komputerem, których efektem jest zazwyczaj utrata pewnej części danych.
Aby uniknąć nieprzyjemności i stresów towarzyszących tego rodzaju okolicznościom wystarczy pamiętać o jednym - systematycznym archiwizowaniu swoich danych. Do tego celu potrzebne są wyspecjalizowane programy. W przypadku systemu Windows XP można posługiwać się programem Kopia zapasowa.
Za pomocą programu Kopia zapasowa można zapisywać archiwa na innym dysku, na napędzie taśmowym, w wyznaczonym folderze sieciowym lub wreszcie na dyskietkach Zip. Niestety nie jest przystosowane do bezpośredniego zapisywania tworzonych kopii na dyskach CD, co w obecnym czasie jest dość poważną niedogodnością.
5.3.1. Tworzenie kopii zapasowej danych
W celu uruchomienia programu Kopia zapasowa możemy skorzystać z zakładki Narzędzia we Właściwościach danego wolumenu (rys.) lub wydać polecenie Start > Programy > Akcesoria > Narzędzia systemowe > Kopia zapasowa. Program można uruchomić także z wiersza poleceń wpisując polecenie Ntbackup.exe. W każdym przypadku zostaje wyświetlone główne okno programu Kreator kopii zapasowej lub przywracania. Gdy wybierzemy tryb zaawansowany to na karcie Zapraszamy znajdują się przyciski umożliwiające uruchomienie trzech kreatorów (rys)
Program kopia zapasowa umożliwia tworzenie kopii zapasowej następujących rodzajów:

•    Normalna - obejmuje wszystkie wybrane pliki. Podczas tworzenia kopii usuwany jest
atrybut Archiwalny plików zapisanych w kopii. Dzięki temu możliwe jest w następnej
wersji kopii zapasowej objęcie tylko tych plików, które zmieniły się od ostatniej
archiwizacji.
•    Przyrostowa - zarchiwizowane zostają pliki, których zawartość zmieniła się od ostatniej
archiwizacji (normalnej lub przyrostowej) oraz usuwa tym plikom atrybut Archiwalny.
Jeżeli zostanie przyjęta zasada wykonywania normalnej archiwizacji każdego 10, 20 i 30
dnia miesiąca, archiwizację przyrostową należy wykonywać pomiędzy tymi dniami. Przy
dużych zbiorach danych utworzenie kopii przyrostowej zabiera zwykle o wiele mniej
czasu niż tworzenie kopii normalnej. W celu przywrócenia danych należy odtworzyć
kopię zapasową normalną i każdą następującą po niej kopię przyrostową.
•    Różnicowa - spośród wybranych plików zostają objęte archiwizacją tylko te, których
zawartość zmieniła się od ostatniej archiwizacji (normalnej lub przyrostowej), lecz bez
zmiany stanu atrybutu Archiwalny. Oznacza to, że kolejne archiwizacje różnicowe
obejmują pliki, które uległy zmianie od ostatniej archiwizacji normalnej lub przyrostowej.
W celu przywrócenia danych należy w tym przypadku odtworzyć kopię normalną i
ostatnią wykonaną po niej różnicową.
•    Kopia - archiwizacja plików bez zmiany atrybutu Archiwalny. Kopię tego typu
wykonuje się, gdy jest potrzebne wykonanie archiwizacji ad hoc pomiędzy
archiwizacjami wykonywanymi cyklicznie, zgodnie z ustalonym harmonogramem.
•    Codzienna - archiwizacja obejmuje pliki, które zostały zmienione w danym dniu, bez
zmiany atrybutu Archiwalny. Ten rodzaj kopii stosuje się do zapisywanie wyników
bieżącego dnia pracy bez ingerowania w harmonogram archiwizacji.
5.3.2.    Przywracanie danych
W celu odtworzenia danych zapisanych w kopii zapasowej należy po uruchomieniu programu Kopia zapasowa kliknąć w przycisk Kreator przywracania. W następnym oknie należy wskazać elementy (pliki) przewidziane do przywrócenia.
5.3.3.    Automatyczne przywracanie systemu
Użytkownicy Windows XP Professional oprócz sporządzania i przywracania zwykłych kopii zapasowych mogą skorzystać ponadto z funkcji polegającą na sporządzeniu dokładnej kopii dysku systemowego. Dzięki temu w przypadku poważnej awarii można znacznie łatwiej odtworzyć stan systemu. Z tego powodu funkcja ta została nazwana automatycznym przywracaniem systemu (ASR — Automated System Recovery). Warto się z nią zapoznać i rozważyć, czy warto z niej skorzystać.
Najważniejsze ograniczenia funkcji ASR polegają na tym, że komputer musi być wyposażony w
stację dyskietek, a samo przywracanie odnosi się wyłącznie do dysku systemowego.
Aby móc w razie potrzeby skorzystać z funkcji ASR należy zapisać na dyskietce informacje
dotyczące układu partycji i plików systemowych. Poza tym konieczna jest kopia zapasowa dysku
systemowego. Kopię tę najlepiej jest wykonać na innym dysku, na dysku sieciowym lub płycie
CD-ROM.
W celu przygotowania danych dla ASR wykonujemy następujące operacje:

•Uruchamiamy program Kopia zapasowa.
•Na karcie Zapraszamy  klikamy w przycisk Kreator automatycznego odzyskiwania
systemu.
•Po przeczytaniu tekstu w pierwszym oknie kreatora klikamy w przycisk Dalej.
•W drugim oknie kreatora ustalamy miejsce zapisania pliku kopii zapasowej dysku
systemowego - wcześniej należy sprawdzić czy w wybranej lokalizacji jest dość miejsca
(archiwizacji nie podlega plik stronicowania pamięci oraz plik hiberfil.sys).
•Klikamy w przycisk Dalej, a w ostatnim oknie kreatora w przycisk Zakończ. Powoduje to
wyświetlenie okna informującego o obliczaniu liczby plików przewidzianych do archiwizacji
oraz sumarycznej ich objętości. Po wykonaniu tego zadania rozpoczyna się procedura
tworzenia kopii. Podczas jej trwania wyświetlane jest okno zawierające informacje o postępie
w realizacji zadania.
•Po zapisaniu we wskazanym miejscu kopii dysku systemowego, program wyświetla
informacje o potrzebie włożenia do stacji dyskietki. Po włożeniu dyskietki klikamy przycisk
OK., co kończy proces operacji ASR.
W przypadku awarii należy uruchomić komputer za pomocą płyty instalacyjnej Windows XP i nacisnąć klawisz F2 aby uruchomić p